Qırımtatar tili haqqında 14 malümat

March 12, 2023

Qırımtatar tili dülber, ahenkli ve mürekkeptir. Tilniñ güzelligi sırlarındadır.

Qırımtatar tili bir çoq asırlar evel peyda olıp, daha her keske belli olmağan meraqlı özgünliklerge sahiptir.

Sizler içün qırımtatar tili haqqında az bilingen meraqlı malümatlar hazırladıq:

  • Qırımtatar tili türkiy tillerden biri sayılıp, altay tiller qorantasına aittir.
  • Qırımtatar tili Qırımdaki qıpçaq tiller esasında XIV-XVII asırlarda şekillendi.
  • Qırımtatar tili öz esasında hem qıpçaq, hem oğuz tillerniñ hususiyetlerine malik olğanı içün diger türkiy tillerge añlaşılğan universal bir til sayılır.
  • Qırımtatar tilinde hem kiril, hem de latin hurufatı işletile.  Latin hurufatı esasında qurulğan elifbe 31 ariften ibaret.
  • Qırımğa islam dini kelgeninden başlap 7 asır devamında, yani 1928 senesine qadar qırımtatar tili arap hurufatını qullana edi.
  • Qırımtatar tiliniñ 3 esas şivesi bar.
  • Qırımtatar tili YUNESKO tarafından yoq olmaq havfı altında bulunğan tiller arasına kirsetildi.
  •  Cenkten soñra ve qırımtatarlar öz Vatanına qaytqan soñ açılğan ilk qırımtatar milliy mektebi 1993 senesi Büyük Onlar qasabasında açıldı.
  •  Qırımtatar edebiy tilni meşür erbap İsmail Gasprinskiy tesis etti, dep sayıla.
  • Qırımtatar tiliniñ cınıs kategoriyası yoq, bazı sözlerde –e affiksi qadınlarğa aitligini bildire. Hayvanlarğa ‘Ne?’ suali berile.
  • Asıl qırımtatar tilinde ‘J’ ve ‘TS’ arifleri yoq.
  • Qırımtatar tiline ukrain tilinde olmağan q, ğ, ñ tutuq sesler hastır.
  • Aile azalarnıñ her biri farqlı adlandırıla. Misal olaraq, ananıñ qardaşı ya da tatasına ‘tize’ denilir, babanıñ qardaşı ya da tatasına ‘ala’ denilir.
  • Sürgünlik ve rusifikatsıya neticesinde qırımtatar tilinde laf etkenlerniñ sayısı azlaştı.

Bu hususiyetler haqqında bile ediñizmi? Belki başka hasiyetlerni bilesiz?